Plastik Nedir?

Plastik Nedir?

İnsanlık tarihinde hepimizin bildiği bazı dönüm noktaları vardır. Örneğin insanların göçebelikten yerleşik düzene geçmesi böyle bir dönüm noktasıdır. Yazının icadı bir başka dönüm noktasıdır. 18. ve 19. yüzyıllarda Sanayi Devrimi’yle beraber çok büyük bir dönüşüm yaşayan dünyamıza o zamana kadar atıl halde duran petrol de hayatımıza girmiştir. Ancak Sanayi Devrimi’yle birlikte asıl büyük yenilik petrolün değil, petrolün bir yan ürünü olarak üretilmeye başlanan insan yapımı plastiğin kullanılmaya başlanması olmuştur. Son derece ucuz bir ürün olan plastik bugün hayatımızda kullandığımız birçok ürünün de çok ucuza mal edilmesine imkan tanımış ve teknolojik yeniliklerin önünü açmıştır. Özellikle son 50 yıllık modern yaşantımızı plastikler olmadan hayal etmek mümkün değil.

Polietilen Hikayesi

Şu anda en yaygın kullandığımız plastik türlerinden birisi polietilen. Peki, polietilenin 1898’de tesadüfen keşfedildiğini biliyor muydunuz? Ancak bu beyaz ve mumsu madde o zamanlarda hak ettiği şekilde kullanılmadı ve ilerleyen yıllarda birkaç kez daha keşfedilmek zorunda kaldı.

27 Mart 1933 tarihine gelindiğinde hikayenin giriş bölümünden gelişme bölümüne nihayet geçiş yapılabildi ve Eric Fawcett ve Reginald Gibson tarafından İngiltere Northwich’deki ICI’de (Imperial Chemical Industries) ilk endüstriyel polietilen sentezi tesadüfen keşfedildi. Etilen üzerine yapılan yüksek basınç deneyleri sırasında test kabında sızıntı oldu ve kimyagerlerin yeni etilen örneğinde bir miktar oksijene rastlandı. Genç bir kimyager olan George Feachem o gece görevdeydi ve bu keşfe tanık oldu. Test sırasında gece boyunca oluşan şey, polietilendi. Daha sonra kimyagerlerin ikna çabaları sonuç verdi ve ICI, maddenin bol miktarda kullanıldığını görerek patentini aldı ve üretimine başladı.

Polietilen 1950’lere kadar çok yaygın değildi ancak daha sonra endüstride giderek artan bir ivme ile kullanılmaya başlandı. Ancak dönüşümünü 1970 sonrasında tamamladı. Çünkü 1970 sonrasında magnezyum kloritin eklenmesiyle esneklik oldukça arttı, kullanım alanları genişledi.

Plastiğin ve polietilenin potansiyeli popüler kültürde 1967 yapımı The Graduate filminde karşımıza çıktı. Mr McGuire, Benjamin’e kariyeriyle ilgili tavsiye verirken şunu söylüyordu; “Sana sadece tek bir kelime söylemek istiyorum. Plastik! Plastikte büyük bir gelecek var. Bunu bir düşün.”

Plastiğin Tarihi

Plastik aslında şu an kullanılan birçok sentetik ve yarı-sentetik malzemeyi tanımlamak için kullanılan oldukça genel bir terim… Terim esasen Yunanca “büyütmek, şekillendirmek” anlamlarına gelen “plastikos” kelimesinden türetilmiş. Eski devirlerden beri kauçuk, şellak ve galalit gibi doğal maddelerden plastik elde edildiği biliniyor. İnsan, doğada bulunabilen materyalleri kullanarak plastiği hayatının bazı alanlarında kullanmaya gayret etmiş. Ancak asıl büyük yenilik Sanayi Devrimi’yle birlikte karşımıza çıkıyor. 1862’de Alexander Parkes dünyanın ilk insan yapımı plastiğini Londra Fuarı’nda ilan ediyor. Parkesin adı verilen madde fildişine bir alternatif olarak piyasaya sürülüyor. Parkesin ticari olarak büyük bir başarı getirmese de yine de plastiğin tarihinde önemli bir basamak teşkil ediyor. 1869’da New Yorklu bir firmanın açtığı 10 bin dolar ödüllü yarışma için John Wesley Hyatt, parkesinin daha geliştirilmiş bir halini yani selüloit’i üretmeyi başarıyor. 1907’de Belçikalı kimyager Leo Baekeland Bakelite adını verdiği, ilk gerçek sentetik materyali üretiyor ve bugün bildiğimiz anlamda plastik endüstrisi doğmuş oluyor. O dönemden beri sürekli yeni tür plastikler üretilip hayatın her alanında kullanıma sokuluyor. Plastik ve türevleri günlük yaşamımızın vazgeçilmez bir parçası olmuş durumda ve daha uzun süre de böyle kalacağa benziyor.

Plastik Nasıl Üretilir?

Plastikler selüloz, kömür, tuz ve elbette ham petrol gibi organik materyallerden üretilir. Plastik üretimi bir petrol rafinerisinde başlar. İlk olarak damıtma işlemi yapılarak ağır ham petrol daha hafif gruplara ayrılır. Bazı katalizörler kullanılarak polimerleştirme ve polikondansasyon denilen işlemler yapılır. Yapısında birçok tekrar eden alt birimin bulunduğu çok büyük moleküllerden oluşan malzemeye polimer adı verilmektedir. Polimerleştirme reaktöründe etilen ve propilen gibi monomerler birbirlerine bağlanarak çeşitli polimer zincirleri oluşturulur. İşte bu süreçte kullanılan farklı monomer türlerine bağlı olarak da kendine has özellikleri olan farklı polimer türleri üretilir.

Sık Kullanılan Plastik Türleri Nelerdir?

Plastik genel olarak iki ana polimer başlığı altında toplanabilir.

Termoplastikler

Termoplastikler ısıtılınca yumuşayan, soğutulunca tekrar sertleşen plastiklere verilen addır. Bu tür plastikler tekrar tekrar eritilip çözülebilirler.

Polikarbonat (PC)
Polimetilmetakrilat (PMMA)
Polivinilklorür (PVC)
Polietilen (PE)
Polietilen tereftalat (PET)
Polistiren (PS)
Genişletilmiş Polistrien (EPS)
Polipropilen (PP)
Akrilonitril bütadien stiren (ABS)

Termosetler

Termosetler bir kez ısıtılınca sertleşen ve bu halini koruyan, tekrar eritmeye izin vermeyen plastik grubudur.

Politetrafloroetilen (PTFE)
Epoxide (EP)
Phenol-formaldehyde (PF)
Doymamış poliyester reçineleri (UP)
Poliüretan (PUR)

Plastiğin Kullanım Alanları Nelerdir?

Plastiğin otomotivden tarıma, spordan gıdaya birçok sektör ve alanda uygulamalarına rastlayabiliriz. Plastiğin bazı kullanım alanları şu şekildedir;

Polipropilen (PP): Araç tamponları, saklama kapları, borular, masa ve sandalyeler.
Akrilonitril bütadien stiren (ABS): Cep telefonlarının gövdeleri, tüfek dipçikleri, araç farları.
Polimetilmetakrilat (PMMA): Uçaklarda kabin camları, lensler.
Polikarbonat (PC): Trafik lambaları, iş makineleri.
Polivinilklorür (PVC): Borular, pencereler, su hortumları.

KAYNAKÇA

https://pagev.org/plastik-nedir

https://en.wikipedia.org/wiki/Plastic

https://www.sciencehistory.org/the-history-and-future-of-plastics

https://www.plasticseurope.org/en/about-plastics/what-are-plastics/history

https://www.plasticsindustry.org/history-plastics

https://www.plasticseurope.org/en/about-plastics/what-are-plastics/how-plastics-are-made

https://www.edn.com/polyethylene-synthesis-is-discovered-by-accident-again-march-27-1933/

http://news.bbc.co.uk/local/manchester/hi/people_and_places/history/newsid_9042000/9042044.stm