Damla Sulama Sisteminde Borunun Önemi
TOPRAĞIN ALTINDA BAŞKA BİR DÜNYA SAKLI
Aidiyet duygusu insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. Yerleşik hayata geçmeden önce gelip geçici barınaklarda küçük gruplar halinde yaşayan insan, avcılık ve toplayıcılık ile hayatını devam ettiriyordu. İnsanın ateşi kontrol altına almayı başarması ile yeni bir dönem başladı. Artık ısınabiliyor, yiyecekleri pişirebiliyor ve hatta ateşi silah olarak kullanabiliyordu. Yaşanan kültürel ilerleme, insanlığın beslenmesinde ve davranışlarında, coğrafi dağılımlarında değişikliğe yol açtı. Bu aynı zamanda Homo Sapiens Sapiens’-düşündüğünün üstüne düşünen insan- yani modern insana dönüşmemizin de başlangıcı olmuştu. Yaklaşık 40.000 yıl süren bu dönüşüm sürecinin sonunda tarım keşfedilmiş, yeni bir çağ başlamış ve Neolitik Devrimle yerleşik hayata geçilmişti. Medeni ve yerleşik düzen beraberinde nüfus artışını da getirmişti. Bu da daha fazla yiyecek ihtiyacını doğuruyordu. Değişen süreç, tarımı da değişime zorladı; çiftçiler toprağı işlemek, sulamak ve yaşam alanları inşa etmek için basit aletler kullanırken zaman içinde daha karmaşık aletler kullanmaya başladılar. Tarımcılar bu yolculuğun başında, kullanabilecekleri toprağı genişletmek için, kesme ve yakma tekniğini kullandılar. Ağaçların halka şeklinde kabuğunu koparıp kurutarak daha hızlı yanmasını sağladılar ve toprak için gübre oluşturmaya çalıştılar. Pastoralizm yani çobanlık da tam bu zaman aralığında başladı. Başlarda hayvanların evcilleştirilmesi ve güdülmesi süreci çevreye ve insanlara zorluk çıkarırken aynı alanda toplanmış hayvan sürülerinin aşırı otlaması bir süre sonra toprağın kullanılamamasına veya erozyona uğramasına sebep olmaya başladı. Bunun neticesinde, çiftçiler ürünlerini farklı ürünlerle takas edebilmek için kendi ihtiyaçlarından daha fazla üretim yapmaya başladılar. Verimliliğin artması ile daha iyi aletler yapıldı, daha etkili sistemler kullanıldı ve toprağı iyileştirecek tüm yöntemler denenmeye başlandı.
Toprak, iklim ve bitki şartlarının birlikte düşünüldüğü sulama projeleri başladığında19.yy.’ın sonlarına gelinmişti. Yeryüzünde bulunan suyun büyük bölümü tarımda kullanılıyordu ve artan nüfus da göz önüne alındığında tarımda suyu etkin ve tasarruflu kullanmanın yolları aranmalıydı. Bu eksiği tamamlamak için sulamada toprak üstü birçok yol denendi ancak tasarrufu sağlayacak çözüm, toprak altı sulama modeli olan damlama sulama yöntemiyle geldi.
Günümüzün gelişmiş tarımsal sulama yöntemi toprak altı damla sulama; sulama randımanı, su tasarrufu ve verim artışı açısından üstünlük sağlamaktadır. Bu yöntem aynı zamanda su, enerji ve işçilik maliyeti tasarrufu gibi birçok avantajlar da sunmaktadır.
Damla Sulama Sisteminde Borunun Önemi
Bahçede, tarlada, serada kullanıldığı günden beri mucize sonuçlar veren damla sulama sistemi, suyun kıt ya da sorunlu (tuzlu) olduğu bölgelerimizde özellikle hafif bünyeli topraklarda kullanılmaya başlanmış ve ekonomik yönden değerli bitkilerin sulanması bu yolla sağlanmıştır. Ancak zamanla bu yöntemin birçok açıdan avantajlı olduğu gözlemlendikten sonra üreticilerin vazgeçilmez tekniği haline gelmiştir.
Damla sulama projesi 1950’lerde İsrail’de başladı. Burada amaç, sulama suyundan tasarruf etmek ve verimliliği artırmaktı. İsrail’de üreticiye tanıtıldıktan sonra inanılmaz bir patlama yaşayan damla sulama sisteminin ünü, sınırları aşarak tüm dünya üreticilerine ulaşmaya başladı. Hindistan’daki üretim bu yöntemle tamamen yön değiştirdi. Hindistan’da su kuyularından çektikleri sularla tarlalarını sulayan ya da tarlalarını sulamak için muson yağmurlarını bekleyen çiftçiler damla sulama ile tahminlerini çok üstünde hasatlar elde edebilir duruma geldiler. İtalya’da özellikle kuraklık yıllarında değerli olan su tüketimini yarı yarıya azaltmaya yardımcı olan damla sulama sistemi ile İtalya da üretimde tarla verimliliğini %35-40 oranında artırmayı sağladı.
Damla Sulama Nasıl Yapılır?
Damla sulama, ürünün gelişimi için gerekli olan suyun belirli bir boru sistemi aracılığı ile taşınarak yan boru üzerine veya içine yerleştirilen (damlatıcı) özel yapıdaki araçlarla bitki kök çevresine damlalar halinde uygulanmasıdır. Bu sistem sayesinde bitki ihtiyaç duyduğu su ve besini doğru zamanda ve direkt olarak alır. Bitkilerin optimum seviyede büyümelerine yardımcı olan damla sulama sistemi, her bir bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve besin öğelerinin, doğrudan kök bölgesine verilmesini sağlar.
Üreticiler damla sulama sisteminde birçok yönden tasarruf ederler. Damla sulama fiyatları diğer yöntemlere göre çok daha caziptir. Damla sulama sistemi, sunduğu su tasarrufu ve maksimum verim dışında, üreticinin gübreden de önemli ölçüde tasarruf etmesine yardımcı olur.
Damla Sulama Sisteminin Faydaları Nelerdir?
- İşçilik maliyetlerini düşürür
- Enerji kullanımını ve boru hatlarının uzunluğunu kısaltır
- Erken hasat, toprak erozyonu gibi tehlikeleri önler
- Hastalığın yayılma olasılığını azaltır
- Yabani otların azalmasını sağlar
- Gün içinde istenilen zamanda sulama imkânı sağlar
- Az su uygulamalarıyla bitkide stres yaratmadan yetiştiriciliğe olanak sağlar
- Üründe %20-90 oranında kalite ve verim artışı sağlar
- İyi bir toprak havalanmasını sağlar
- Toprağın sertleşme oranını düşürür
- Kullanılabilir toprak suyunun yararlı lığı arttığı için bitkilerin gelişim grafiği yükselir ve daha kaliteli, verimli ve standart ürün elde edilebilir
- Tuz oranı yüksek olan sular sulamada başarı ile kullanılabilir
- Klasik sulama yöntemlerine göre gübre ve ilaçlamada %60 tasarrufu sağlar
Damla sulama sistemi ilk olarak sera üretiminde kullanılmış olsa da zamanla sebze, meyve ve üzüm yetiştiriciliği için açık alanda da yaygın bir şekilde uygulanmıştır.
Damla Sulama Siteminde Hangi Borular Kullanılmalı?
Damla sulama; denetim ünitesi, boru hatları ve damlatıcılardan oluşan bir sistemdir. Denetim ünitesi; basıncın düzenlediği, suyun filtre edildiği, su ölçüm işlemlerinin yapıldığı ve gübrelerin uygulanabildiği bölümdür.
Yumuşak polietilen boruların kullanıldığı lateraller 12mm ile 20mm arasındaki çaplarda olup genellikle 16mm olanı tercih edilmektedir. Damlatıcılar ise iki farklı şekilde konumlandırılmaktadır; boru üzerine takılabilir veya üretim aşamasında boru içine yerleştirilebilir. Damlatıcı debileri genellikle 2-4 litre/saattir.
Damla Sulama Sistemi Kurulurken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
1- Arazinin Durumu: Arazinin boyutu, eğimi, toprak yapısı gibi hususlar damla sulama sisteminin etkili sonuç verebilmesi için önceden hesaplanması gereken en önemli verilerdir. Eğimli arazilerde damlatma boruları kesinlikle eğime dik, eş yükselti eğrilerine paralel yerleştirilmelidir. Boruların eş yükselti eğrilerine paralel olarak yerleştirilmesinin nedeni, ilk damlatma başlığı ile son damlatma başlığı arasında basınçtan kaynaklanan debi farkının önlenmesindir. Sistemin kurulacağı toprağın yapısının önceden bilinmesi de avantaj sağlayacaktır. Birim zamanda sabit debili bir damlatıcıdan alınan suyun bitki kök bölgesine ulaşma süresi tamamen toprak yapısına bağlı olarak değişkenlik gösterirken bu durum aynı zamanda minimum sulama zamanının ölçülebilmesi açısından da önem arz etmektedir.
2- Ürünün Türü: Dikilecek bitki türü, bitki boyu ve taç iz düşüm alanı damla sulama sistemi planlanmadan önce bilinmesi gereken bilgilerdendir.
3- Dikim Aralık Mesafesi: Dikilecek ürünün dikim aralığının ve mesafesinin bilinmesi çok önemlidir. Ayrıca kullanılacak boru kalınlığının, damlatıcı aralığının ve hat uzunluğunun belirlenmesi de aynı derecede öneme sahiptir. Toplam kullanılacak boru miktarının hesaplanmasında tüm bu bilgilerin planlamaya dâhil edilmesi gereklidir.
4- Su Kaynağının Uzaklığı: Damla sulama sistemi kurulmadan önce su kaynağının yeri ve uzaklığının bilinmesi de önemlidir. Su kaynağının araziye göre konumu, kullanılacak motor gücünü de etkiler. Ayrıca bu mesafenin hesaplanması, su kullanılacak ana taşıyıcı boru uzunluğunun hesaplanması açısından da önemlidir. Aynı zamanda kullanılacak suyun kaynağı da bilinmelidir; kuyu suyu mu, açık kanal suyu mu yoksa durgun havuz veya gölet suyu mu olduğu bilinmelidir çünkü su kaynağının yeterli debide olduğundan emin olmak çalışmalara başlamadan önce hayati önem taşımaktadır.
5-Kullanılan Suyun Kalitesi: Damla sulamada kullanılacak suyun kalitesi de çok önemlidir. Suyun fazla tuzlu olmaması bitki yakınlarında tuz birikimine neden olur ve arazide tuzlulaşma tehlikesi ortaya çıkabilir. Bunun dışında fazla yosunlu, siltli sular çok iyi filtre edilmediği sürece damla sulama sisteminde kullanımı önerilmemektedir.
6- Kullanılan Malzemenin Kalitesi: Günümüzde en fazla nokta kaynaklı damlatıcıların kullanıldığı damlatma boruları yapılmaktadır ve üretilen damlatıcıların sabit basınçta saatteki damlatma kapasiteleri bellidir. Ürünlerin ücretleri kapasitelerine göre değişmektedir. Bir dönüm damla sulama fiyatları ve daha fazla alanın fiyatları da farklılık göstermektedir. Piyasada genellikle 2-4 litre/saatlik damlama kapasitesine sahip damlatma boruları bulunmaktadır.
